ХОМ БУДАМ... ПУХТАМ... СУХТАМ...

ХОМ БУДАМ… ПУХТАМ… СУХТАМ…

Дар рафтани шамс аз шафак хун бичакид,
Мах руй биканду зухра гесу бибурид.
Шаб чома сиях кард дар ин мотаму субх
Барзад нафасе сарду гиребон бидарид.

Дар чимоди-л-охири соли 672 Мавлоно Чалолуддини Балхиро фармон расид, ки:
Эй сохиби нафси мутмаин, ба суи парвардигорат бозгард:
Ту аз вай хушнуд ва у аз ту хурсанд.

Ин фармони бозгашт ва сафири арш дар сурати бемории «Химои мухрик» бар Мавлоно даромад ва уро аз пой бияндохт. Мавлоно пеш аз ин гуфта буд, ки дар марги ман тухмат бар сабабхо манихед, ки:

Ин сабабхо дар назархо пардахост,
Ки на хар дидор сунъаташ сазост. Маснави

Тирамохи соли 1273 дар Куния сарду борони ва сершамол омад…
Як рузи Чумъа, хангоми бозгашт ба хона, шоир зери борон монда, саропо тар шуд. Субхдам аз бистар барнахост. Таби баланди варача рухсораи заъфарони ва чашмонашро месузонд.
Шомгохон шаш шайхи ахй аз бозорхои хунармандон ба аёдати бемор омаданд.
Онхо бовар доштанд, ки шоир аз кулли харакоти зери замин, руи замин ва само хабардор аст. Бинобар ин мехостанд, бидонанд, ки аз заминчунбй боз чи хатареро интизор бояд шуд. Вале вазъи беморро дида, намехостанд уро норохат сазанд.
Чалолиддин нияти онхоро пай бурд. Аз китобхои кухна бароям маълум буд, ки дар Куния факат ду такони аввали зилзила харобиовар буда метавонад ва он хам ахён-ахён. Баъд аз изхори сипос, охиставу канда канда гуфт:
-Аз зилзила нахаросед! Хоки сиях курбонии дигар мехохад.
У табассум карда кафи дасташро ба сари синаи фурухамидааш гузошт.
-Уро ба хок биспоред, то ором бишавад…
Бемории ногахонии Мавлоно Кунияро ба ташвиш ва изтироб овард ва хешону муридон «Шифокаллох» гуён ба дидори у мешитофтанд…
Мавлоно гуфт: Баъд аз ин «шифокаллоху» шуморо бод хамоно, ки дар миёни ошику маъшук пирохане аз шаър беш намондааст.
Намехохед, ки нур бо нур пайвандад:

Ман шудам урён зи тан, у аз хаёл,
Мехиромам дар нихоёт-ул- висол.

Хешону муридон гирён шуданд ва хазрати Мавлоно ин газалро фармуд:

Чи дони, ки дар ботин чи шох,е хамнишин дорам…
Руххои заррини ман мангар, ки пойи оханин дорам.
Бад-он шах,, ки маро овард, ба кулли руй овардам,
В-аз он, к-у офаридастам, хазорон офарин дорам.
..Кабутархонае кардам кабутархои чонро
Бупар, ай мурги чон, ин су, ки сад бурчи хасин дорам.
Шуъои офтобаи ман агар дар хонахо гардам,
Акику зарру ёкутам, валодат зи обу тин дорам.
Ту хар гавхар ки мебини, бичу дурии дигар дар вай,
Ки гар зарра хамегуяд, ки дар ботин дафин дорам.
Туро гар гавхар гуяд машав конеъ ба хусни ман,
Ки аз шамъи замир аст он, ки нуре дар чабин дорам.

Сухбат бо шайх барои шоир гарон афтод. Рузи дароз бемадору хомуш хобид…
Рузи шанбеи шонздахуми декабри 1273 софу офтобй буд. Шоир худро бехтар хис кард, то бегох бо аёдаткунандагон сухбат орост. Хисомиддин сухбатро сабт намуд.
Тамоми руз Валад ва Олим Чалаби бо навбат дар сари болинаш меитоданд…
Валад бар асари бехобии чандшаба афсурда метофт. Аз сурхии рухсораш чизе намонда буд.
Субх, падар уро ба наздаш хонд ва ба чашмони аз бехобй сурхшудааш нигариста гуфт:
-Холи ман бех шуд…Бирав, каме хоб бикун…
Валад гирён аз дар берун шуд…
Чалолуддин аз акиби у нигариста, зери лаб замазама мекард…
Бино ба ривоёт, вопасин калимоти оташини Мавлоност:

Рав, сар бинех ба болин, танхо маро рахо кун,
Тарки мани хароби шабгарди мубтало кун.
Моему мавчи савдо, шаб то ба руз танхо,
Хохи, биё бубахшо, хохй бирав чафо кун!
Аз ман гурез, то ту хам дар бало наяфти,
Бигзин рахи саломат, тарки рахи бало кун.
Моему оби дида, дар кунчи гам хазида,
Бар оби дидаи мо сад чой осиё кун.
Хиракушест моро, дорад диле чу хоро,
Бикшад, касаш нагуяд, тадбир хунбахо кун.
Бар шохи хубруён вочиб вафо набошад,
Эй зардруй ошик, ту сабр кун вафо кун!
Дардест гайри мурдан, к-онро даво набошад,
Пас ман чи гуна гуям, к-он дардро даво кун.
Дар хоб душ пире дар куи Ишк дидам…
Ба даст ишоратам кард, ки азм суи мо кун!!!
Гар аждахост дар рах ишк аст чун зумуррад,
Аз барки он зумуррад, хин, дафъи аждахо кун.
Бас кун, ки бехуда ман в-ар ту хунарфазой,
Таърихи Буали гу, танбехи Буало кун.

Хисомиддин бо хуни дил ин мисрахои муаллимашро китобат кард.
Ин газали охирин гувохи мухаббати чушонаш ба чахон, ба дарёхои ашки равонкардаш буд- шояд онхо рузе сангхои осиёби Хакикатро ба гардиш оранд. Ва хам як навъ умедворй аз он, ки Валад на факат ворису фурузоннигахдорандаи шамъи хотираи у, хамчунин исьёнгари содики рохи Хак низ хохад буд.
Якшанбе бо хомушии тазииковар гузашт. Холи Чалолуддин якбора бад шуд...
Овоза дар ин хусус аввал дар бозори хунармандон, сипас дар хонакоххои дарвешон, масчидхо, хонахои шахриёну давлатмандон ва махаллахои бенавоёну дехоти атрофии шахр пахн гардид. Куния дар интизори таркише дам ба дарун дошт.
Вакти курси заррини хуршед аз тори куллахои кухи Текелли ру ба чануби шахр овард. Фаоёду фигони мардум кучахои шахрро пур кард.
Фарзанди воизи Балхй Султонуламо, шавхари Гавхар ва Кирахотун, падари Валад ва Олим Чалабй, муаллими Салохиддини Заркуб, Хисомиддини Чалабй ва Алоуддини Сирёнус, табааи султонхои салчукй, ШАЙХИ СУФИЯ, МУДАРРИСИ МАДРАСАИ КУНИЯ МАВЛОНО МУХАММАД ЧАЛОЛУДДИН аз дорулфано ба дорулбако рехлат намуд…
Дар шомигахи якшанбе, панчуми чумодил-охири он сол вучуди Мавлоно дар уфуки хокиён гуруб кард, ва:

ДАР РАФТАНИ ШАМС АЗ ШАФАК ХУН БИЧАКИД,
МАХ РУЙ БИКАНДУ ЗУХРА ГЕСУ БИБУРИД.
ШАБ ЧОМА СИЯХ КАРД ДАР ИН МОТАМУ СУБХ
БАРЗАД НАФАСЕ САРДУ ГИРЕБОН БИДАРИД…

Аммо муаллифи « Маснавии маънавии кабир» ва « Девони кабир»
Яке аз бузургтарин МУТАФАККИРИ ОЛОМИЁН-
-МАВЛОНО ЧАЛОЛУДДИН МУХАММАДИ БАЛХИВУ РУМИ абадан бо башарият монд!
Офтоби чамоли Мавлоно дар осмони завк ва маърифати илохй тулуъ карда ва хамчунон дар васат – ус-самои олами чон бар тахти нимруз нишаста ва аз мадху санои оламиён бениёз аст!

Маё бе даф ба гурии ман бародар,
Ки дар базми Худо гамгин нашояд.
Маро Хак аз майи Ишк офаридааст,
Хамон ишкам агар маргам бисояд.
Манам мастиву асли ман майи ишк,
Бигу, аз май ба чуз масти чи ояд.
Ба бурчи рухи Шамсиддини Табрез
Бипаррад рухи ман, як дам напояд!!!

Ахли Куния аз хурду бузург ва марду зан ва мусалмону яхуду тарсо- бар чанозаи Мавлоно хозир шуданд ва дар фироки ашк рехтанд ва дар миёни асхоб Садруддин шахкае бизаду аз хуш рафт ва Сирочуддин зимни абёте гуфт:
-Хок бар сар маро, ки бар сари хоки мавлоно хозир шудему, зиндаем!
Ва Хисомуддинро худ маълум аст, ки чи гузашт:

Хар, ки у аз хамзабоне шуд чудо,
Бенаво шуд, гарчи дорад сад наво. Маснави

Вакте барои хондани чаноза тобути майитро ба масчиди чомеъ мебурданд, анбухи мардум-туркону хуросониён, юнониёну арманиён, Мусалмонон, масехиён, яхудиён хар яке ба таври худ ба маросими видоъ шуруъ намуданд…Хофизон КУРЪОН, раввинхо ИНЧИЛ, масехиён ЗАБУР кироат мекарданд,ошикхо рубобу дафу доира менавохтанд, мераксиданд ва аз асари сурудхони бехуду бехуш мешуданд…

Боз о, боз о, хар он чи хасти боз о,
Гар кофару чабру будпарасти, боз о!
Ин даргахи мо даргахи навмеди нест…
Сад бор агар тавба шикасти,боз о!!!

БА РУЗИ МАРГ ЧУ ТОБУТИ МАН РАВОН БОШАД,
ГУМОН МАБАР, КИ МАРО ДАРДИ ИН ЧАХОН БОШАД.
БАРОИ МАН МАГИРИВУ, МАГУ: «ДАРЕF, ДАРЕF»,
БА ДУFИ ДЕВ БИЯФТИ, ДАРЕF ОН БОШАД.
ЧАНОЗААМ ЧУ БИБИНИ, МАГУ: «ФИРОК, ФИРОК»,
МАРО ВИСОЛУ МУЛОКОТ ОН ЗАМОН БОШАД.
МАРО БА ГУР СУПОРИ, МАГУ: « ВИДОЪ. ВИДОЪ»,
КИ ГУР ПАРДАИ ЧАМЪИЯТИ ЧИНОН БОШАД.
ФУРУ ШУДАН ЧУ БИДИДИ БАР ОМАДАН БИНГАР,
ГУРУБИ ШАМСУ КАМАРРО ЧАРО ЗИЁН БОШАД?!
ТУРО ГУРУБ НАМОЯД, ВАЛЕ ШУРУК БУВАД,
ЛАХАД ЧУ ХАБС НАМОЯД, ХАЛОСИ ЧОН БОШАД.
КАДОМ ДОНА ФУРУ РАФТ ДАР ЗАМИН, КИ НАРУСТ?!
ЧАРО БА ДОНАИ ИНСОНАТ ИН ГУМОН БОШАД?!
КАДОМ ДАЛВ ФУРУ РАФТУ ПУР БУРУН Н-ОМАД,
ЗИ ЧОХ ЮСУФИ ЧОНРО ЧАРО ФИГОН БОШАД?!..

Акобири Куния бар хоки Мавлоно биное афроштанд, ки ба «Куббаи Хазро» маъруф аст ва зиёратгохи ахли завк ва тафаручгохи арбоби маъност.
Мазори Мавлоно- чун мазори хамаи киддисон ва кудсиён дар саропардаи дилхои ошикони у чой дорад ва турбати Мавлоно ашъору сухани уст, ки аз вай дар олами хок ба чой мондааст.

Ба бог булбул аз ин пас хадиси мо гуяд,
Хадиси хубии он ёри дилробо гуяд…
Чу бод ба сари бед афтаду шавд раксон,
Худой донад, к-у бо хаво чихо гуяд…


Чист фузун аз ду чахон? Шахри ишк!
Бехтар аз ин шахру диёрим нест…
..Хеши ман он аст, ки аз ишк зод,
Хуштар аз ин хешу таборем нест!


Сирри ман аз ноли ман дур нест,
Лек касро диди чон дастур нест,
Сир пинхон аст андар зеру бам,
Фош агар гуям, чахон бархам занам.


Яке лахза аз У дурй нашояд,
Ки аз дурй харобихо физояд.
Ба хар холе, ки бошй, пеши У бош,
Ки аз наздик будан мехр зояд…

1. «Маснавии маънави» Мавлоно Чалолуддин Мухаммади Балхи
2. «Фихи мо фихй» Чалолуддини Руми. Тахия ва тавзехоти Абдуллох Муллобокизодоаи
Шаваткй.
3. «Девони кабир» Мавлоно Чалолуддини Руми
4. Рузгори одамони начиб. Чалолиддини Руми. Радий Фиш
Зебуннисо Мухаммадрашод- 16 декабри 2011
زیبا نسا محمد رشاد